भारतातील राज्य व त्यांचे नृत्य प्रकार

Folk dances of India state wise :भारत विविध संस्कृतिचा आणि परंपरांचा देश आहे. भारतीय लोक नवीन सणाच्या किंवा मौसमाच्या आगमनाच्या, मुलाच्या जन्माच्या, लग्नाच्या, आणि उत्सवांच्या दिवशी आनंद व्यक्त करण्यासाठी विविध राज्यामध्ये विविध प्रकारे साजरा केले जातात. या लेखा मध्ये आपण देशातील प्रत्येक राज्यातिल विविध नृत्य प्रकार बघणार आहोत.

भारतीय राज्य आणि लोक नृत्य / Folk Dances of India State Wise

राज्य/केंद्र शासित प्रदेश	लोक नृत्य
आंध्रप्रदेश	कुचिपुड़ी(शास्त्रीय नृत्य), वीरानाट्यम, बुट्टा बोम्मलू, भामकल्पम , दप्पू , टप्पेटा गुल्लू , लंबाडी, धीमसा , कोलट्टम
असम	बीहू, बीछुआ, नटपूजा, महारास, कालिगोपाल, बागुरुम्बा, नागा नृत्य, खेळ गोपाल, कानोई, झूमूरा होबजानाई.
बिहार	जाट– जातिन, पनवारिया, बिदेसिया, कजारी
गुजरात	गरबा, डांडिया रास, टिप्पनी जुरुन, भावई
हरियाणा	झूमर, फाग, डाफ, धमाल, लूर, गुग्गा, खोर, जागोर
हिमाचल प्रदेश	झोरा, भो, छारही, धामन, छापेली, महासू, नटी, डांगी
जम्मू आणि कश्मीर	रऊफ, हीकत, मंदजात, कूद डांडी नाच.
कर्नाटक	यक्षगान, हुट्टारी, सुग्गी, कुनीथा, करगा, लाम्बी
केरल	कथकली (शास्त्रीय), मोहिनीअट्टम, कूरावारकली
महाराष्ट्र	लावणी, डिंडी , काला, दहीकला दसावतार
ओडीशा	गोतिपुआ, छाउ, घुमूरा , रानाप्पा, संबलपुरी नृत्य.
पश्चिम बंगाल	लाठी, गारा, ढाली, जतारा, बाउल, छाऊ, संथाली डांस.
पंजाब	भांगड़ा, गिड्डा, दफ्फ, धामल , दंकारा
राजस्थान	घूमर, गणगौर, झूलन लीला, कालबेलिया, छारी
तमिलनाडु	भरतनाट्यम, कुमी, कोलट्टम, कवाडी अट्टम.
उत्तर प्रदेश	नौटंकी, रासलीला, कजरी, चाप्पेली
उत्तराखंड	भोटिया नृत्य , चमफुली आणि छोलिया
गोवा	देख्खनी, फुग्दी, शिग्मो, घोडे, जगोर, गोंफ, टोन्या मेल (टोन्यामेल)
मध्यप्रदेश	जवारा, मटकी, अडा, खाड़ा नाच, फूलपति, ग्रीदा नृत्य, सार्की, सेलाभडोनी, मंच
छत्तीसगढ़	गौर मारिया, पैंथी, राउत नाच, पांडवाणी, वेदामती, कपालिक, भारथरी चरित्र, चंदनानी
झारखंड	झूमर, जनानी झूमर, मर्दाना झुमर, पैका, फगुआ, मुंदारी नृत्य, सरहुल, बाराओ, झीटका, डांगा, डोमचक, घोरा नाच.
अरुणाचल प्रदेश	बुईया, छलो, वांचो, पासी कोंगकी, पोनुंग, पोपीर, बारडो छाम
मणिपुर	डोल चोलम, थांग टा, लाई हाराओबा, पुंग चोलोम, खांबा थाईबी, नूपा नृत्य, रासलीला
मेघालय	शाद सुक मिनसेइम, शाद नॉन्गरम, लाहो
मिजोरम	छेरव नृत्य, खुल्लम, चैलम, च्वांगलाईज्वान, जंगतालम, सरलामकाई/ सोलाकिया, तलंगलम
नगालँड	रेंगमा , बांस नृत्य चंगी नृत्य, आलूयट्टू
त्रिपुरा	होजागिरी, गारिया, झूम
सिक्किम	सिंघी शाम आणि याक छम, तमांग सेलो मारुनी नाच
लक्ष्यद्वीप	लावा, कोलकली, परीचाकली

काही महत्वाचे नृत्य :

लावणी (महाराष्ट्र) 

लावणी हा महाराष्ट्रातील कलाप्रकार आहे. लवण म्हणजे सुंदर. लवण या शब्दावरून लावण्यगीत वा लावणी शब्द तयार झाला आहे. लावणी हा कलाप्रकार शृंगार व भक्ती या रसांचा परिपोष करण्यासाठी पूरक माध्यम समजले जाते. भक्ती रसयुक्त लावणी मागे पडली .’लास्य’ रसाचे दर्शन घडविणारी लावणी हा महाराष्ट्राचा अतिशय लोकप्रिय लोककला प्रकार आहे. लास्य रस म्हणजेच शृंगाराचा परिपोष असणारा रस. लावणी म्हणजे गीत, नृत्य आणि अदाकारी यांचा त्रिवेणी संगम.

बिहू (आसम) :

बिहू नृत्य आसाम राज्यातील एक प्रमुख लोकनृत्य आहे. हे नृत्य बिहू उत्सवाच्या काळात सादर केले जाते, जे आसामचे वैशिष्ट्य आणि संस्कृती दर्शवते. बिहू नृत्यामध्ये सहभागी होणारे नर्तक सहसा तरुण पुरुष आणि स्त्रिया असतात. ते एकाच वेळी एकत्र नृत्य करतात आणि त्यांची हालचाल वेगवान पावले आणि हाताच्या हालचालींद्वारे वैशिष्ट्यीकृत असते. बिहू नृत्य हा एक उत्सवपूर्ण नृत्य आहे जो आसामच्या लोकांमध्ये आनंद आणि उत्साहाचे प्रतीक आहे.

भांगडा नृत्य (पंजाब)

भांगडा हा पंजाबमधील एक लोकनृत्य आहे जो शेतकऱ्यांद्वारे सादर केला जातो. हा एक जोरदार आणि उत्साही नृत्य आहे जो गव्हाच्या हंगामात पेरणी झाल्यानंतर कापणी व मळणी होईपर्यंत सादर केला जातो. बैसाखी हा सण साजरा करताना सुद्धा भांगडा नृत्य हा अविभाज्य भाग असतो. तसेच विवाहप्रसंगी किंवा इतर आनंदप्रसंगी हे नृत्य करण्याचा प्रघात आहे.

भांगडा नृत्य करण्यासाठी नर्तक एकमेकांपासून जवळ उभे असतात आणि ते त्यांच्या हाताने आणि पायाने वेगवान हालचाली करतात. नृत्य चालू असताना नर्तक त्यांच्या डोळे बंद करतात आणि ते त्यांच्या शरीराला हलवून आनंद व्यक्त करतात. भांगडा नृत्य हा एक उत्सवपूर्ण नृत्य आहे जो पंजाबच्या लोकांमध्ये आनंद आणि उत्साहाचे प्रतीक आहे.

गरबा (गुजरात)

गरबा हा भारतातील गुजरातमधील एक लोकनृत्य आहे. हा नृत्य नवरात्र उत्सवात सादर केला जातो, जो देवी दुर्गेचा आदर करण्यासाठी साजरा केला जातो. गरबा हा एक गोलाकार नृत्य आहे ज्यामध्ये नर्तक हात जोडून आणि संगीतावर स्विंग करत असतात. नृत्याला लोकगीते जोडली जातात जी देवी दुर्गेची स्तुती करतात. गरबा हा एक सुंदर आणि आनंददायी नृत्य आहे जो नवरात्राच्या उत्सवाला अधिक उत्साही बनवतो.

घुमर (राजस्थान)

घुमर हे राजस्थानातील एक प्रसिद्ध लोकनृत्य आहे. घुमणे या शब्दाचा अर्थ चकरा मारणे, गिरक्या घेणे असा होतो. यावरून अनेक गिरक्या घेत सादर केल्या जाणाऱ्या या नृत्यप्रकाराला घुमर असे नाव पडले आहे. सार्वजनिक सण आणि उत्सवप्रसंगी महिला हे लोकनृत्य सादर करतात.

घुमर हा एक सुंदर आणि मोहक नृत्य आहे. नर्तक त्यांच्या पोशाखात रंगीत धागे आणि फुलांचा वापर करतात. नृत्य करताना ते त्यांच्या हाताने आणि पायाने वेगवेगळ्या हालचाली करतात आणि त्यांच्या शरीराला फिरवतात. नृत्य चालू असताना नर्तक त्यांच्या डोळे बंद करतात आणि ते त्यांच्या शरीराला हलवून आनंद व्यक्त करतात.